De computer is straks de nieuwe tank
Het is duidelijk dat de
cybercriminaliteit een zorgelijke ontwikkeling is. In zijn begin dit jaar
verschenen boek “Het einde van de privacy” zegt trendwatcher Adjiedj Bakas: Cyberwarfare wordt een taak van het
vernieuwde leger, de computer is straks de nieuwe tank. En wat voor tank! Welke publieke voorziening is tegenwoordig
niet computergestuurd, variërend van de watervoorziening tot luchthavens,
telefoonverkeer, ziekenhuizen, het betalingsverkeer en de bevoorrading van
supermarkten. Door die computers over te nemen kan chaos worden gecreëerd. Dat
kan een actie van de ene tegen de andere natie zijn, maar ook terroristen en
criminelen kunnen zoiets ondernemen. Geen bezwaar dus tegen het hacken van
computers door de politie, als tegenwicht?
Een vergaande inbreuk op de privacy
Het overnemen van een
computer stelt de politie in staat die van voor naar achter te doorzoeken,
inclusief alle privé gegevens die daar op staan. Dus ook het complete e-mail
bestand (inclusief bijvoorbeeld de correspondentie tussen een verdachte en
diens advocaat, of diens heimelijke minnaar/minnares), bezochte websites, alle
betalings- en administratiegegevens en een persoonlijk dagboek vol gedachten en
fantasieën kunnen worden doorgenomen. Dat is een zeer vergaande inbreuk op de
privacy. Niet alleen van de verdachte, maar ook van derden die met de verdachte
communiceren. Geen bezwaar zal de overheid zeggen, het middel wordt alleen
ingezet bij verdenking van strafbare
feiten van een zekere ernst (aldus de brief van de minister van 15 oktober
jl. aan de Tweede Kamer), en bovendien moet de rechter eerst toestemming geven.
Is dat voldoende waarborg, nu en in de ongewisse toekomst?
Privacy moet wijken voor veiligheid
Die oneliner is opgekomen in
de VS na 9/11. De politiek in Nederland gaat daar
gretig in mee als zich een ernstig incident voordoet, zeker als dat door de
media en verontwaardigde burgers breed wordt uitmeten. Met als gevolg veel, vaak
disproportionele gelegenheidsmaatregelen. Ons land komt steeds meer vol te hangen met camera’s, er worden digitale
bestanden aangelegd voor uiteenlopende doelen, die na verloop van tijd worden
verruimd door bestanden aan elkaar te koppelen. De technologie van
gezichtsherkenning breekt door, een centraal DNA bestand voor alle burgers komt
op ons af. In een vrijdag jl. uitgelekt wetsvoorstel zou staan dat het voor
justitie mogelijk moet worden om DNA-materiaal uit de zorg op te eisen voor
opsporingsdoeleinden. Als we zo door gaan zou Orwells ‘1984’ heel goed ‘2084’
kunnen zijn. Gaat het zo ver komen?
Kunnen wij blijven vertrouwen op onze
democratische rechtsstaat?
Nog een keer Bakas over onze
toekomst: Ieder individu heeft straks een
digitale identiteit (inclusief DNA-paspoort en medisch dossier). Die is
opgeslagen in de Cloud en kun je, zo zegt hij, selectief toegankelijk maken, behoudens één uitzondering: De enige
die overal toegang toe heeft is de overheid. Hoe gaat de overheid om met al
die informatie, die haar zo veel macht over burgers geeft? In autoritaire
staten laat zich het antwoord raden. Kunnen wij blijven vertrouwen op onze
democratische rechtsstaat, op richtlijnen uit Brussel? Een democratie kenmerkt
zich onder meer door bescherming van de burger tegen een overmatig
bemoeizuchtige overheid. Maar wat is een overheid meer dan een reflectie van
haar burgers. Hoe groot kan de invloed van een PVV-achtige partij worden, of
van een Gouden Dageraad? Welke garantie hebben we dat een overheid in de
toekomst, onder druk van een crisis en/of populistische
onverdraagzaamheid, hele andere normen
en waarden hanteert, en onze digitale identiteit misbruikt om haar doelen te
bereiken?
De klassieke strijd tussen goed en kwaad
In mijn roman ’Advocaat van de
waarheid’, die onder meer laat zien hoe het ethisch besef in
de samenleving kan verschuiven in tijden van crisis, zegt iemand: ‘Je zei net dat technologie dienstbaar moet
zijn aan de samenleving. Volgens mij zijn we hard op weg naar het
tegenovergestelde. We raken volledig in de ban van technologie, als een ring
die we niet meer van onze vinger af krijgen. Die maakt iets in ons wakker wat
gevaarlijk is. We staren ons blind op de schittering, we raken verslaafd aan de
macht die de ring ons geeft. Intussen zien we niet de gestaag groeiende schaduw
waarin het licht van ons innerlijk weten dooft.’ Dat is natuurlijk een
knipoog naar ‘The lord of the rings’, naar de ring die steeds meer greep krijgt
op Frodo Baggins en hem probeert te verleiden de macht van de ring te
misbruiken. Zelfs de meest zuiveren van geest kunnen de donkere kant van de
ring nauwelijks weerstaan. Het is de klassieke strijd tussen goed en kwaad.
Predictive policing
Predictive policing wordt in
opsporingskringen de toekomst van de politie genoemd. Alle burgers digitaal in
kaart brengen in een centrale database en daar via algoritmen een risicoanalyse
op los laten: alles wat afwijkt van ‘het normale’ zou verdacht kunnen zijn.
Goed voor de veiligheid in de samenleving, en ‘wie niets te verbergen heeft
hoeft niets te vrezen’. Maar wie te veel (preventief)
wil controleren en te vaak roept dat privacy moet wijken voor veiligheid, of de
naam van een ministerie verandert in Veiligheid en (pas daarna) Justitie,
begeeft zich op glad ijs.
Het recht om met rust gelaten te worden
Het recht om door de overheid
met rust gelaten te worden is door de eeuwen heen bevochten en een van de
belangrijkste pijlers van de democratie. We leven in een samenleving waarin de
technologische mogelijkheden onbegrensd lijken. Technologie heeft ons veel
gebracht, maar dat heeft ook een schaduwkant. Die duistere kant kan de meest
elementaire menselijke waarde aantasten: onze persoonlijke vrijheid!
To hack, or not to hack …
De overheid mag de computers
van haar burgers niet hacken, in ieder geval niet zonder een heldere visie die
de privacy van burgers respecteert en waarborgt, ook in de toekomst. Die visie lijkt
er nu niet te zijn.'Advocaat van de waarheid': www.advocaatvandewaarheid.nl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten